พิธีเก็บกระดูก พิธีเก็บอัฐิ ขั้นตอนและความเชื่อ

พิธีเก็บกระดูก – เมื่อจบขั้นตอนการฌาปนกิจศพ ถือว่างานศพที่จัดขึ้นได้เดินทางมาถึงครึ่งทางของการส่งดวงวิญญาณของผู้ตายแล้ว และต่อจากนี้ก็มีอีก 2 พิธีที่ต้องทำให้แก่ผู้เสียชีวิต คือ พิธีเก็บอัฐิ และ การลอยอังคาร ‘เก็บกระดูก ลอยอังคาร’ โดย การเก็บกระดูกหลังเผา จะเป็นขั้นตอนต่อเนื่องที่เกิดขึ้นหลังจากการฌาปนกิจศพเสร็จสิ้นแล้ว

ซึ่ง เจ้าภาพจะต้องทำการเก็บกระดูกที่เหลือ เพื่อนำมาทำการเรียงกระดูกและทำบุญอุทิศส่วนกุศลให้กับผู้ตายต่อไป 

เก็บกระดูก เตรียมอะไรบ้าง <–คลิกอ่าน

ขั้นตอนการเก็บกระดูก <–คลิกอ่าน

วันเก็บกระดูก <–คลิกอ่าน

เก็บกระดูกกี่โมง <–คลิกอ่าน

เก็บกระดูกพ่อแม่ไว้ที่บ้านได้ไหม <–คลิกอ่าน

ของที่ระลึกงานฌาปนกิจ snack box งานศพ ราคาถูก ส่งด่วน ส่งไว

 

ประวัติพิธีการเก็บกระดูก

พิธีการเก็บกระดูก (Bone collecting ceremony) – การเก็บกระดูกผู้ตายตามประวัติศาสตร์ราว 2,500 ปีก่อนคริสต์ศักราช ได้มีการเก็บกระดูกของผู้ตายเกิดขึ้นแล้ว โดยการเก็บกระดูกจะเกิดขึ้นในช่วงการฝังครั้งที่ 2 เพราะคนในยุคนั้นมีความเชื่อเกี่ยวกับคนที่เพิ่งหมดลมหายใจว่าคนเหล่านั้นยังไม่ได้ตาย แต่ว่าขวัญที่อยู่ในร่างกายนั้นหลุดออกจากร่าง ซึ่งหากสามารถทำการเรียกขวัญกลับมาเข้าร่างได้ คนผู้นั้นก็จะตื่นขึ้นมา

 

ดังนั้น เมื่อมีผู้ที่หยุดหายใจ ญาติหรือคนใกล้ชิดจะยังไม่ทำการฝังศพในทันที แต่จะนำศพมาวางไว้ที่บ้านหรือที่โลง และทำเสียงดังมาก ๆ ด้วยการร้องหรือเล่นเครื่องดนตรีเพื่อให้เกิดเสียงดัง (เครื่องประโคม และดนตรีประโคมงานศพ) ตามความเชื่อที่ว่าเสียงดังนี้จะทำให้ขวัญหาร่างเจอและกลับเข้าร่างได้ ส่งผลให้คนที่หยุดหายใจฟื้นขึ้นมานั่นเอง ซึ่งเสียงดังที่ทำเพื่อเรียกขวัญในอดีต ก็คือ เสียงปีพาทย์หรือการรำหน้าศพในปัจจุบันนั่นเอง

 

โดยการเรียกขวัญจะทำอย่างต่อเนื่อง 5-7 วัน แต่หากขวัญยังไม่กลับเข้าร่าง ญาติก็จะนำร่างผู้ตายไปฝังดินไว้ โดยการฝังในรอบแรกนี้จะทำการฝังอย่างน้อย 1-2 ปีขึ้นไป เพื่อให้เนื้อหนังของผู้ตายเกิดการย่อยสลายและหลุดออกจากกระดูกตามธรรมชาติ ทางญาติจึงจะทำการขุดกระดูกของผู้ตายขึ้นมาทำความสะอาด และจัดเก็บโครงกระดูกที่ยังหลงเหลือใส่ไว้ในภาชนะที่จัดเตรียมไว้ และนำไปวางรวมร่วมกับกระดูกของผู้ตายคนอื่น ๆ ในสถานที่จัดเตรียมไว้สำหรับเก็บกระดูกหรือสุสานนั่นเอง

 

พิธีเก็บกระดูก ภาษาอังกฤษ, พิธีเก็บอัฐิ ภาษาอังกฤษ คือ Bone Collecting Ceremony

 

จะเห็นว่าการเก็บกระดูกเป็นประเพณีที่มีการปฏิบัติกันมาอย่างยาวนาน ซึ่งในปัจจุบันนี้ก็ยังมีพิธีกรรมเก็บกระดูกอยู่เช่นเดิม แม้ว่าต่อมาการปลงศพจะเปลี่ยนจากการฝังมาเป็นการเผาแทนก็ตาม ซึ่งขั้นตอนในการเก็บกระดูกหลังเผาได้มีเปลี่ยนแปลงตามความเชื่อและขนบธรรมเนียมประเพณีของแต่ละท้องถิ่น

จุดประสงค์ของการเก็บกระดูกก็เพื่อส่งดวงวิญญาณของผู้ตายให้ไปสู่สุขคติเหมือนกัน

 

---

.

วันเก็บกระดูก

พิธีเก็บกระดูกที่ปฏิบัติกันอยู่ในปัจจุบัน วันเก็บกระดูกสามารถแบ่งออกเป็นหลัก ๆ ได้ 2 แบบ คือ

 

1. แบบที่เก็บวันเดียวกับวันฌาปนกิจ

คือ การเก็บกระดูกภายในวันเดียวกับวันที่จัดพิธีฌาปนกิจ โดยเจ้าภาพจะทำการเก็บกระดูกหลังจากที่ทำการเผาเสร็จแล้ว เช่น เผาเช้าเก็บกระดูกเย็น หรือเผาบ่ายเก็บกระดูกค่ำ ๆ เป็นต้น

 

2. แบบที่เก็บกระดูกในวันรุ่งขึ้น

คือ การเก็บกระดูกในรุ่งเช้าของอีกวัน หลังจากที่ทำการฌาปนกิจศพหรือหลังจากที่ทำการฌาปนกิจศพผ่านไปแล้ว 3- 7 วัน ได้เช่นกัน แต่ใน ปัจจุบันการเก็บกระดูกหลังวันฌาปนกิจศพจะทำในรุ่งเช้าของวันรุ่งขึ้นเป็นส่วนใหญ่ 

ทั้งนี้ทั้งนั้นการที่จะทำพิธีเก็บกระดูกแบบใดก็ขึ้นอยู่กับความพร้อมของเจ้าภาพนั่นเอง ซึ่ง เจ้าภาพจะต้องทำการแจ้งให้กับทางวัดและสัปเหร่อทราบล่วงหน้า เพื่อที่สัปเหร่อและพระสงฆ์จะได้เตรียมตัวเพื่อมาพิธีได้อย่างตรงเวลา  ซึ่งเจ้าภาพเองก็ต้องจัดเตรียมอุปกรณ์สิ่งของที่จำเป็นในการเก็บกระดูกหลังเผาให้พร้อมด้วย

 

เก็บกระดูกกี่โมง

เก็บอัฐิกี่โมง สามารถเก็บกระดูกได้ 2 ช่วงเวลา กล่าวคือ ตอนเย็นวันเผา หรือ รุ่งเช้าของวันรุ่งขึ้น

 

เก็บกระดูก เตรียมอะไรบ้าง

สิ่งที่ต้องเตรียมในพิธีเก็บกระดูก, การเก็บกระดูกหลังเผา, เก็บกระดูกใช้อะไรบ้าง, เก็บอัฐิ ใช้อะไรบ้าง – เจ้าภาพจะต้องทำการเตรียมอุปกรณ์ให้พร้อม เพื่อที่พิธีการจะได้สมบูรณ์ตามหลักประเพณี ซึ่งสิ่งที่ต้องเตรียมในพิธีเก็บกระดูกมีดังนี้

ที่กล่าวมานี้เป็นอุปกรณ์ที่เจ้าภาพจะต้องทำการเตรียมไว้สำหรับใช้ในพิธีเก็บกระดูก

 

***ลุ้ง (ลุ้งใส่อัฐิ, ลุ้งลอยอังคาร) เป็นภาชนะดินปั้น ทำจากดินเหนียวล้วนๆ ไม่ผสมปูน ขึ้นรูปเป็นโถ ไม่ผ่านการเผาใดๆ ทำให้สามารถละลายน้ำได้ดี ใช้สำหรับบรรจุอัฐิ และห่อด้วยผ้าขาวอีกชั้น เพื่อนำไปลอยยังแม่น้ำ (ที่นิยมใช้ลุ้ง เนื่องจากการนำอัฐิห่อด้วยผ้าขาวเพื่อนำไปลอยอังคาร ดูไม่ค่อยเรียบร้อย เหมาะสม สักเท่าไหร่)

---

.

พิธีกรรมก่อนเก็บอัฐิ (YouTube)

 

พิธีเก็บอัฐิ (YouTube)

.

ขั้นตอนการเก็บกระดูก

สำหรับขั้นตอนในการเก็บกระดูกหรือพิธีเก็บกระดูกนั้น จะมีด้วยกัน 8 ขั้นตอน ดังนี้

 

1. ขั้นตอนการเก็บกระดูกในอดีตจะมีการทำพิธีที่เรียกว่า “ สามหาบ ” ก่อนที่จะขึ้นไปทำการเก็บอัฐิได้

สามหาบ คือ การให้คน 3 คน ทำการหาบของที่ประกอบด้วยอาหารคาวหวานและเครื่องไทยธรรมสำหรับถวายพระ โดยคนหามเมื่อมาถึงบริเวณที่ทำการฌาปนกิจศพ จะต้องเดินเวียนรอบเชิงตะกอน 3 รอบ พร้อมทั้งตะโกนเสียงดังต่อ ๆ กัน

การที่ตะโกนมีความเชื่อว่าจะทำให้วิญญาณของผู้ตายได้ยินและมารับส่วนกุศลที่ทำบุญอุทิศให้ หลังจากที่ทำการเก็บอัฐิเสร็จเรียบร้อยแล้ว แต่ในความเป็นจริงแล้ว การตะโกนก็เพื่อส่งสัญญาณให้คนที่เดินตามมาข้างหลังรู้ว่าเชิงตะกอนอยู่ที่ไหน เพราะในสมัยก่อนการเผาศพจะไปเผากลางป่าลึกหรือพื้นที่ห่างไกล ทำให้บางครั้งคนที่เดินทางมาด้วยกันอาจพลัดหลงกันได้ จึงต้องทำการส่งเสียงเรียกเพื่อบอกว่ารู้ว่าอยู่ตรงไหนกันแล้ว

แต่ในปัจจุบันนี้การเผาศพจัดขึ้นที่เมรุในวัดที่มีพื้นที่กว้างขวาง ทำให้การเดินสามหาบไม่จำเป็นอีกต่อไป จึงไม่ค่อยมีพิธีนี้จัดขึ้นให้เห็นมากนัก

 

2. เมื่อได้เวลาที่เจ้าภาพกำหนด สัปเหร่อจะเข้ามาทำการเก็บกระดูกของผู้ตายมาเรียงเป็นรูปตัวคน  โดยศีรษะของตัวคนที่นำมาเรียงจะต้องหันไปทางทิศตะวันตก 

 

3. เชิญพระสงฆ์ขึ้นมาทำพิจารณาผ้า โดยการพาดผ้าบังสุกุลกับกระดูกของผู้ตาย และให้พระสงฆ์ขึ้นมาทำการพิจารณาผ้าด้วยคำพิจารณา “บังสุกุลตาย”

 

4. สัปเหร่อทำการหมุนหัวของตัวคนที่เรียงจากกระดูกผู้ตาย ให้หันไปทางทิศตะวันออก ซึ่งในช่วงนี้เจ้าภาพจะต้องนำน้ำอบไทย ดอกไม้ เหรียญเงิน มาวางลงบนกระดูกที่ทำการเรียง ตามความเชื่อว่า น้ำอบ แทนความหอมสดชื่น ดอกไม้แทนความงดงาม และเหรียญเงินแทนความร่ำรวย เพื่อที่เมื่อไปเกิดในชาติภพใหม่ ผู้ตายจะได้อยู่ในสิ่งแวดล้อมที่ดี ร่ำรวยต่อไป

 

 

5. เชิญพระสงฆ์ขึ้นมาทำพิจารณาผ้า โดยการพาดผ้าบังสุกุลกับกระดูกของผู้ตาย และให้พระสงฆ์ขึ้นมาทำการพิจารณาผ้าด้วยคำพิจารณา “บังสุกุลเป็น”

 

6. เมื่อพระสงฆ์ทำการพิจารณาผ้าบังสุกุลเป็นเรียบร้อยแล้ว เจ้าภาพทำการเก็บกระดูกของผู้ตายใส่ในโกศ โดยกระดูกที่เก็บใส่โกศ ประกอบด้วย

6.1 กะโหลกศีรษะ 1 ชิ้น

6.2 กระดูกแขนขวา 1 ชิ้น  กระดูกแขนซ้าย 1 ชิ้น

6.3 กระดูกขาขวา 1 ชิ้น  กระดูกขาซ้าย 1 ชิ้น

6.4 ซี่โครงบริเวณหน้าอก 1 ชิ้น

สำหรับกระดูกส่วนที่เหลือให้ทำการเก็บใส่ลุ้งหรือหีบที่เตรียมไว้จนหมด พร้อมทั้งนำผ้าขาวที่เตรียมไว้มาห่อลุ้งหรือหีบให้เรียบร้อย ซึ่งกระดูกที่อยู่ในลุ้งหรือหีบนี้ เจ้าภาพจะนำลอยอังคารหรือทำการเก็บไว้ตามพื้นที่ที่จัดเตรียมไว้ เช่น ช่องบรรจุอัฐิตามผนังวัด ผนังโบสถ์ เป็นต้น หรือหากเจ้าภาพต้องการนำไปเก็บไว้ที่สุสานของตระกูลหรือที่บ้านก็ได้เช่นเดียวกัน

 

7. เมื่อเก็บกระดูกหรือที่เรียกว่าอัฐิเสร็จแล้ว ให้นำ โกศใส่กระดูก มาตั้งไว้ที่บริเวณหน้าที่นั่งพระสงฆ์

 

8. หากเป็นการเก็บกระดูกในช่วงเช้าจะมีพิธีการถวายภัตตาหาร แต่หากเป็นการเก็บอัฐิในช่วงเย็นหรือค่ำ ๆ แล้วจะไม่มีการถวายภัตตาหาร แต่หลังจากที่พระสวดเสร็จเจ้าภาพสามารถถวายน้ำปานะได้ เมื่อทำการเก็บเสร็จแล้ว จะมีพิธีการถวายภัตหารคาว หวาน ดอกไม้ ธูปเทียนและเครื่องไทยธรรมกับพระสงฆ์ที่มาทำการพิจาณาผ้าบังสุกุล ถือเป็นอันเสร็จขั้นตอนการเก็บอัฐิ

 

จะเห็นว่าขั้นตอนการเก็บกระดูกนั้นมีรายละเอียดและอุปกรณ์ที่ใช้ในการทำพิธีค่อนข้างมาก ดังนั้น เจ้าภาพควรจัดเตรียมอุปกรณ์ให้พร้อมและมอบให้กับสัปเหร่อไว้ที่วัดก่อน ในวันที่มีพิธีฌาปนกิจศพก็ได้ เพื่อเป็นการตรวจสอบว่าอุปกรณ์ครบตามที่ต้องใช้หรือไม่  เพราะนี่เป็นครั้งสุดท้ายแล้วที่เราจะทำเพื่อผู้ตายอันเป็นที่รักได้

 

เมื่อทำพิธีเก็บกระดูก พิธีเก็บอัฐิ เรียบร้อยแล้ว บางครอบครัวต้องการเก็บอัฐิของผู้ตายไว้ทั้งหมด โดยการเก็บไว้ที่บ้านหรือที่วัด แต่บางครอบครัวก็จะนำอัฐิส่วนที่อยู่ในลุ้งหรือหีบไปทำการลอยอังคารต่อไป ‘เก็บกระดูก ลอยอังคาร’ เพื่อเป็นการส่งผู้ตายสู่สรวงสวรรค์ ด้วยการชำระล้างบาปที่มีอยู่ด้วยน้ำ เช่นเดียวกับการลอยอังคารของผู้ตายลงในแม่น้ำคงคา แม่น้ำศักดิ์สิทธิ์ของชาวอินเดียนั่นเอง

 

เก็บกระดูกพ่อแม่ไว้ที่บ้านได้ไหม

เก็บเถ้ากระดูกบรรพบุรุษไว้ที่บ้าน สร้างห่วงกังวลให้ท่านหรือไม่

เก็บกระดูกไว้ที่บ้านได้ไหม

 

อัฐิ ควรเก็บไว้หรือไม่ อย่างไร

.

พิธีเก็บกระดูกตามประเพณีไทยเชื้อสายเขมร

 

.

ทําบุญกระดูก 100 วัน

การทำบุญ 100 วัน งานบุญครบรอบวันเสียชีวิต ส่งกุศลให้กับดวงวิญญาณผู้วายชนม์ <–คลิกอ่าน

 

บทความที่น่าสนใจ: