ดอกไม้จันทน์ ดอกไม้แทนความอาลัยและการขอขมาต่อผู้วายชนม์

ทุกครั้งที่ไปร่วมงานศพ งานฌาปนกิจ สิ่งสุดท้ายที่เรากระทำให้กับผู้เสียชีวิตได้ก็คือ การวางดอกไม้จันทน์ให้กับผู้เสียชีวิต ซึ่งการวางดอกไม้จันทน์ต่อหน้าโลงศพนับเป็นธรรมเนียมปฏิบัติที่ทำสืบต่อกันมาแต่ช้านาน

ทว่าจะมีสักกี่คนที่รู้ถึงความหมายที่แท้จริงของการวางดอกไม้จันทน์ ว่าการวางดอกไม้จันทน์นั้นเป็นการแสดงความเคารพและการขอขมาต่อผู้ที่ล่วงลับไปแล้ว

ประวัติความเป็นมาของดอกไม้จันทน์

ไม้จันทน์ (Sandalwood) มีการเริ่มใช้ในพิธีศพมาตั้งแต่ สมัยกรุงศรีอยุธยา  ซึ่งในสมัยนั้นรูปแบบการใช้  จะใช้เป็นท่อนไม้จันทน์ทั้งท่อน ไม่ได้ใช้เป็นดอกไม้จันทน์เหมือนปัจจุบันนี้ 

 

โดยการใช้ต้นไม้จันทน์ในพิธีศพจะใช้ในกลุ่มพระบรมวงศานุวงศ์และเจ้านายชั้นสูงเท่านั้น มิได้ใช้ในคนสามัญทั่วไป

 

เนื่องจากไม้จันทน์เป็นไม้หายาก มีราคาสูงและจัดเป็นไม้ชั้นสูงที่มีไว้ใช้สักการะสิ่งศักดิ์สิทธิ์และเทพเจ้า ซึ่งการใช้ไม้จันทน์ร่วมในพิธีศพจะมีการใช้ตั้งแต่นำมาทำโลงศพ ใช้เป็นเครื่องสักการะที่จุดระหว่างพิธีศพ ใช้เป็นเชื้อเพลิงสำหรับเผาศพและใช้ทำโกศสำหรับบรรจุศพด้วย

 

ตามความเชื่อของคนโบราณ ที่กล่าวว่ากลิ่นหอมของไม้จันทน์จะช่วยขับไล่สิ่งชั่วร้ายที่จะเข้ามาทำร้ายดวงวิญญาณของผู้ตาย และความเชื่ออีกอย่างหนึ่งคือการเผาไม้จันทน์รวมกับเครื่องหอมชนิดอื่น เช่น กำยาน เป็นต้น ยังเป็นการสักการะสิ่งศักดิ์สิทธิ์และเทพเจ้า ที่จะช่วยนำทางให้กับดวงวิญญาณของคนตายได้ไปสู่สรวงสวรรค์ด้วย

 

 

ตามหลักวิทยาศาสตร์ได้มีการสันนิษฐานว่า การที่ใช้ไม้จันทน์ในพิธีศพก็เพื่อเพิ่มกลิ่นหอมให้กับพื้นที่โดยรอบ เนื่องจากในอดีตยังไม่มีการฉีดยาเพื่อยับยั้งการเน่าของศพ ดังนั้น ศพจึงเกิดการเน่าและส่งกลิ่นเหม็น จึงนิยมใช้ไม้จันทน์ที่มีกลิ่นหอมมาเป็นตัวช่วยในการกลบกลิ่นศพ ด้วยการทำเป็นโลงบรรจุศพ การจุดระหว่างที่ทำพิธีศพและใช้เป็นเชื้อเพลิงในการเผาศพ เพื่อที่กลิ่นหอมของไม้จันทน์จะช่วยกลบกลิ่นเน่าของศพ ทำให้ผู้ที่ไปร่วมงานศพไม่ได้กลิ่นเหม็นของศพนั่นเอง

 

.

จุดเริ่มต้นของการใช้ดอกไม้จันทน์ในสามัญชน

การใช้ไม้จันทน์ในพิธีศพยังคงใช้กันสืบต่อในหมู่พระบรมวงศานุวงศ์และเจ้านายชั้นสูงเรื่อยมา  ต่อมาในรัชกาลที่ ๕ ต้นจันทน์หรือไม้จันทน์ที่มีอยู่มีจำนวนน้อยลงและหายากมากขึ้น กรมพระยาดำรงราชนุภาพจึงได้มีการคิดค้นการทำดอกไม้จันทน์เทียมขึ้น เพื่อใช้ทดแทนการใช้ไม้จันทน์ซึ่งหาได้ยากมาใช้ในพิธีศพแทน 

โดยลักษณะของ ดอกไม้จันทน์เทียม จะมีลักษณะคล้ายดอกไม้ ซึ่งดอกไม้นี้ทำจากไม้จันทน์แผ่นบาง ๆ มามัดรวมกันให้เป็นช่อ เพื่อใช้ในพิธีศพแทนไม้จันทร์ที่เป็นท่อน ๆ แทน แต่การทำดอกไม้จันทน์เทียมก็ยังใช้ไม้จันทน์ในการผลิต ถึงแม้จะมีการใช้ในปริมาณที่น้อยลง

 

ซึ่งรูปแบบของดอกไม้จันทน์เทียมนี้ ได้แพร่ขยายมาสู่สามัญชนมากขึ้น จึงถือว่าเป็นจุดเริ่มต้นของการวางดอกไม้จันทน์ในหมู่คนธรรมดาสืบต่อมานั่นเอง ไม่ได้จำกัดอยู่ในกลุ่มพระบรมวงศานุวงศ์และเจ้านายชั้นสูงเท่านั้น

 

และในปัจจุบันนี้การวางดอกไม้จันทน์หน้าจิตกาธานหรือเชิงตะกอนเผาศพ เพื่อเตรียมพร้อมสำหรับทำการเผา ได้เปลี่ยนมาเป็นการวางดอกไม้จันทน์ที่หน้าโลงศพบนเมรุหรือที่เรียกว่าเผาหลอก ก่อนที่จะทำการเผาศพจริงในเมรุหลังจากที่ทำการวางดอกไม้จันทน์เสร็จสิ้น

เมื่อจำนวนความต้องการใช้ดอกไม้จันทน์เพิ่มขึ้น แต่ปริมาณของไม้จันทน์ที่มีอยู่น้อยลง ทำให้มีการพัฒนานำไม้ชนิดอื่น เช่น ไม้โมก ไม้มะม่วงป่า และไม้จามจุรี เป็นต้น หรือวัสดุชนิดอื่นๆ เช่น ซังข้าวโพด หรือกระดาษ มาใช้ในการผลิตดอกไม้จันทน์แทน

ถึงแม้ว่าวัสดุที่ใช้ในการผลิตจะต่างกัน แต่ จุดประสงค์หลักของการใช้ดอกไม้จันทน์ในงานศพก็ยังคงเดิมคือ การแสดงความเคารพ ความไว้อาลัยและการขอขมาต่อผู้ตาย เช่นเดิม

 

 

ลักษณะของดอกไม้จันทน์

ปัจจุบันนี้การทำดอกไม้จันทน์ได้มีการพัฒนารูปแบบให้มีความหลากหลายตามค่านิยมของคนในสังคม แต่จุดประสงค์หลักของการใช้ดอกไม้จันทน์ยังคงเหมือนเดิม ซึ่งรูปแบบของดอกไม้จันทน์ในปัจจุบันก็มีการสร้างสรรค์ให้มีความสวยงามมากขึ้น ไม่ได้มีแต่ดอกไม้จันทน์ที่เป็นสีขาว สีครีมหรือสีดำ อีกต่อไป

ทว่ายังมีการใส่สีสันให้กับดอกเป็นสีต่าง ๆ เช่น สีเขียว สีฟ้า สีชมพู เป็นต้น ตามความชอบของเจ้าภาพ ซึ่งลักษณะของดอกไม้จันทน์มีอยู่ 2 ลักษณะคือ

1. แบบดั้งเดิม

คือ ดอกไม้จันทน์ที่ทำตามรูปแบบเดิมที่สืบทอดกันมาแต่โบราณ มีลักษณะเป็นดอกไม้สีขาวหรือสีครีม ที่ทำจากใบลานทำมาตัดและอัดให้โค้งงอ สำหรับนำมาประกอบเป็นดอก

โดย 1 ดอกจะประกอบด้วยกลีบดอก 4 กลีบ (กลีบด้านใน 1 กลีบ กลีบด้านนอก 3 กลีบ) หนวดจันทน์ 2 เส้นและธูปเทียน 1 ชุดติดอยู่ที่ก้านดอก

 

 

.

2. แบบแฟนซี

คือ ดอกไม้จันทน์ที่มีการพัฒนารูปแบบของดอกให้มีความสวยงาม ซึ่งลักษณะของดอกไม้จันทน์ที่ได้รับความนิยมคือ ดอกกุหลาบ ดอกลีลาวดี ดอกทิวลิป ดอกดารารัตน์ ดอกบัว ดอกคาร์เนชั่น ดอกพุด และอื่น ๆ อีกมาก ตามจินตนาการของผู้ออกแบบ

 

เพราะว่ารูปแบบของดอกไม้จันทน์ไม่มีการกำหนดตายตัวว่าจะต้องเป็นดอกไม้ชนิดใด จึงทำให้ดอกไม้จันทน์ในปัจจุบันนี้มีให้เลือกอยู่หลายแบบ

 

ซึ่งกลีบของดอกทำจากกระดาษสีที่นำมาตัดและอัดกลีบตามลักษณะของดอกไม้ที่ต้องการ ทำให้สามารถเลือกสีของดอกได้ด้วยการเลือกสีของกระดาษที่นำมาใช้ผลิตนั่นเอง

 

ส่วนประกอบของดอกไม้จันทน์

การทำดอกไม้จันทน์ถึงแม้จะมีรูปแบบของดอกที่ต่างกัน แต่องค์ประกอบหลัก ๆ ของดอกก็ยังเหมือนกันคือ

1. หนวดจันทน์

มีลักษณะเป็นเส้นขนาดกว้างประมาณ 2 มิลลิเมตร ความยาวตามขนาดของดอกที่ติดอยู่

หนวดจันทน์จะมีอยู่ 2 เส้นบนดอกเดียว แต่สำหรับช่อประธานจะนำหนวดจันทน์ติดกันเป็นแพอยู่ด้านหลังของตัวดอก

 ซึ่งหนวดจันทน์นี้นิยมทำจากไม้ชนิดอื่น เช่น ไม้โมก และไม้จามจุรี เป็นต้น แต่นิยมใช้ไม้โมกมากว่าไม้ชนิดอื่น  เพราะเมื่อไม้โมกแห้งแล้วก็สามารถเก็บไว้ได้นานโดยที่ไม่เกิดเชื้อราและไม่เปลี่ยนสีด้วย ซึ่งส่วนของ หนวดจันทน์นี้เป็นตัวแทนของไม้จันทน์ ที่แสดงถึงความเคารพและส่งให้ผู้ตายขึ้นสู่สรวงสวรรค์ 

 

2. ส่วนตัวดอก

คือส่วนที่ทำจากวัสดุต่าง ๆ เช่น ซังข้าวโพด กระดาษ เป็นต้น ทำการมัดรวมกันเป็นดอกไม้ตามชนิดที่ต้องการ เช่น กุหลาบ ดารารัตน์ ลีลาวดี หรือดอกดั้งเดิม เป็นต้น

ซึ่งตัวดอกนี้สามารถทำได้ทั้งแบบที่เป็นสีสันหรือแบบที่ไม่มีสีก็ได้  ส่วนของตัวดอกแสดงถึงความรักและการไว้อาลัยต่อผู้ตาย 

 

3. ส่วนของธูปเทียน

ส่วนนี้จะติดอยู่ที่บริเวณก้านของดอกไม้จันทน์ โดยพันติดกับก้านดอกด้วยกระดาษสี  ธูปเทียนนี้แสดงถึงการขมาต่อผู้ตาย 

 

รูปแบบของดอกไม้จันทน์

ดอกไม้จันทน์ที่ใช้ในงานศพสามารถแบ่งออกเป็น 2 แบบ ดังนี้

1. แบบดอกเดี่ยว

คือ ดอกไม้จันทน์ที่อยู่ดอกเดียว ประกอบด้วยกลีบดอก หนวดจันทน์ ธูปเทียน สำหรับให้บุคคลทั่วไปที่เข้ามาร่วมงานใช้ในการทำไปวางที่จิตกาธานหรือเชิงตะกอนเผาศพ เพื่อเป็นการเคารพศพและขอขมาผู้ตาย

 

2. แบบช่อประธานหรือช่อเชิญ

คือ ดอกไม้จันทน์ชนิดดอกเดียวที่นำมาจัดเป็นช่อรวมกัน 7 หรือ 9 ดอกให้สวยงาม

ช่อประธาน เจ้าภาพจะให้สำหรับพระภิกษุและบุคคลที่ให้ความเคารพที่มาร่วมงานศพ ในการใช้สำหรับวางหน้าจิตกาธานหรือเชิงตะกอนเผาศพ

โดยเจ้าภาพสามารถเลือกได้ว่าช่อประธานจะมี 7 หรือ 9 ดอกก็ได้

 

การทำดอกไม้จันทน์ (คลิปวีดีโอ)

 

ความเชื่อเกี่ยวกับดอกไม้จันทน์

สำหรับคนไทยแล้ว ดอกไม้จันทน์ถือว่าเป็นดอกไม้อัปมงคล จึงมีความเชื่อและข้อปฏิบัติเกี่ยวกับดอกไม้จันทน์เป็นจำนวนมาก ดังนี้

1. ห้ามส่งดอกไม้จันทน์ต่อกัน

การหยิบดอกไม้จันทน์จะต้องหยิบจากพานที่วางดอกไม้จันทน์ด้วยตนเอง ห้ามหยิบและส่งต่อให้กับผู้อื่น ที่เป็นเช่นนั้น ก็เพราะว่าดอกไม้จันทน์ถือว่าเป็นของสูงที่เราใช้บูชาสิ่งศักดิ์สิทธิ์หรือผู้ตายเท่านั้น ดังนั้น เราจึงไม่ควรหยิบส่งต่อให้กับผู้อื่น เพราะจะเป็นการลบหลู่สิ่งศักดิ์สิทธิ์และเป็นการไม่ให้เกียรติผู้ตาย รวมถึงยังถือว่าเป็นการหยิบยื่นความเศร้า ความตายให้กับคนผู้นั้นด้วย เนื่องจากดอกไม้จันทน์ทำให้เฉพาะกับคนตายเท่านั้น

แต่ตามหลักแล้ว การที่ไม่ให้ส่งต่อดอกไม้จันทน์คาดว่าจะมาจากที่ในอดีตการวางดอกไม้จันทน์จะใช้ท่อนจันทน์ ซึ่งการวางจะต้องทำการจุดไฟก่อน ซึ่งหากทำการต่อกันเอง เปลวไฟที่เกิดขึ้นบนท่อนจันทน์อาจเป็นอันตรายได้ จึงให้ทำการจุดไฟจากเตาไฟโดยตรงจะปลอดภัยกว่า

 

2. ห้ามชมว่าดอกไม้จันทน์สวย

การชมว่าดอกไม้จันทน์สวย ก็เปรียบเสมือนการที่ชมว่าดอกไม้สวย หมายถึงว่าผู้ที่ออกปากชมต้องการดอกไม้ชนิดนั้น แต่ว่าดอกไม้จันทน์มีไว้สำหรับคนตาย หากคุณต้องการก็แสดงว่าคุณต้องการตายนั่นเอง

 

หากต้องการชมว่าดอกไม้จันทน์สวยให้ชมว่าฝีมือดีแทน

 

3. ห้ามเก็บดอกไม้จันทน์ที่หล่น

การห้ามหยิบดอกไม้จันทน์ที่หล่นลงพื้น โบราณถือว่าเป็นการยอมรับความตายหากทำการเก็บขึ้นมา ดังนั้น

 

เมื่อดอกไม้จันทน์หล่นพื้นแล้วจึงไม่ควรหยิบขึ้นมาใช้

 

4. ห้ามนำดอกไม้จันทน์เข้าบ้าน

ดอกไม้จันทน์ถือว่าเป็นดอกไม้ของคนตาย ดังนั้น จึงไม่ควรที่จะนำดอกไม้จันทน์กลับมาที่บ้าน เพราะถือว่าจะนำความตายมาให้คนที่บ้าน

 

ดอกไม้จันทน์ หาซื้อได้ที่ไหน?

ดอกไม้จันทน์เป็นของจำเป็นที่ต้องใช้ในพิธีศพ และไม่มีใครที่ทำการผลิตดอกไม้จันทน์เพื่อใช้เองหรือเตรียมการไว้ก่อนแน่นอน ซึ่งการสั่งดอกไม้จันทน์สำหรับใช้งานมีอยู่ด้วยกันหลายแบบ ขึ้นอยู่กับความสะดวกของเจ้าภาพ ดังนี้

1. สั่งร้านที่จำหน่ายสินค้าเกี่ยวกับงานศพ

ดอกไม้จันทน์สามารถหาซื้อได้ตามร้านสังฆภัณฑ์ ร้านจำหน่ายโลงศพหรือกลุ่มแม่บ้านที่ทำการผลิตดอกไม้จันทน์จำหน่ายได้ ซึ่งแต่ละร้านจะมีลักษณะของดอกไม้จันทน์ให้เลือกอยู่ไม่กี่แบบ โดยหลัก ๆ จะเป็นแบบดั้งเดิมที่มีผู้นิยมใช้กันมาก

 

2. สั่งร้านค้าออนไลน์

ร้านค้าออนไลน์ที่เปิดจำหน่ายดอกไม้จันทน์มีอยู่เป็นจำนวนมาก ซึ่งแต่ละร้านจะมีสินค้าให้เลือกหลายแบบ ตามความต้องการของเจ้าภาพ ทั้งดอกเล็ก ดอกใหญ่ และดอกชนิดต่าง ๆ ให้เลือก ซึ่งบางพื้นที่ที่อยู่ห่างไกลมีร้านจำหน่ายดอกไม้จันทน์อยู่ไม่มาก หรือลักษณะของดอกที่มีก็ไม่ตรงตามความต้องการ

การสั่งจากร้านค้าออนไลน์จะทำให้ท่านได้รับสินค้าเพียงพอต่อความต้องการ ดังนั้น การสั่งสินค้าผ่านร้านค้าออนไลน์ก็นับเป็นทางเลือกที่ดี และร้านค้าออนไลน์ส่วนมากก็มีหน้าร้านที่ชัดเจนสามารถทำการตรวจสอบหรือไปรับสินค้าได้ด้วยตนเองได้ด้วย

 

 ดอกไม้จันทน์มิได้มีความหมายถึงความตาย แต่เป็นตัวแทนของการแสดงความรักเคารพ ความอาลัยและการขอขมาต่อผู้ตาย  ซึ่งมีประวัติความเป็นมาอย่างช้านาน แน่นอนว่าความตายย่อมเป็นสิ่งที่ไม่มีใครต้องการ แต่ก็เป็นสิ่งที่ไม่สามารถหลีกหนีได้ ดังนั้น หากบุคคลอันเป็นที่รักเสียชีวิตไป เราก็ควรเลือกสิ่งที่ดีที่สุดในงานพิธีเพื่อเป็นการไว้อาลัยด้วยความจริงใจ

 

นิพพานกิฟ ร้านของชำร่วยออนไลน์ ราคาส่ง จำหน่ายของชำร่วยงานฌาปนกิจ ราคาถูก มีของชำร่วยหลากหลายชนิด เช่น แผ่นพับบทสวดชินบัญชร บทสวดชินบัญชร, ไฟฉายเงินทอง, พิมเสนน้ำ, ยาดมสมุนไพร, ยาพารา ซีมอล, ยาหม่อง ตราถ้วยทอง, ยาหม่องน้ำ ตราถ้วยทอง ฯลฯ ราคาผู้ผลิต ถูกกว่าร้านอื่นๆ การันตี

สินค้าพร้อมจัดส่งทั่วประเทศ 1-2 วันทำการ